HRAM SVETIH CARA KONSTANTINA I CARICE JELENE
Staro beogradsko „Voždovo predgrađe“, u kome je podignut hram Sv. Cara Konstantina i Jelene, dobilo je svoj naziv početkom XX veka, tačnije od 1903. godine, nakon dolaska na presto kralja Petra I Karađorđevića. Ovde je vožd Karađorđe sa svojim saradnicima tokom 1806. godine logorovao, okupljao vojsku, i sa ovog predgrađa polazio na Beogradsku tvrđavu prilikom njenog osvajanja.
Hram je sazidan 1911. godine na današnjem mestu. Vrlo brzo je postao saborno mesto svih Voždovčana, naročito za vreme posebnih slava i hrišćanskih praznika. Nažalost, u periodu od 1912. do 1919. godine, hram je podelio sudbinu svog naroda. Bio je opljačkan, odnešeno je jedno zvono, krov je brzo popustio, zidovi su se razmakli, a malo kube na sredini krova je utonulo i pretilo da se sruši.
Godine 1928. sazidana je nova drvena zvonara sa više zvona. Osim toga, crkva je dobila gvozdeni ikonostas na koji su postavljene ikone od hartije.
Stari hram sa dimenzijama svega 19 metara dužine, 8 metar širine i 4 metra visine nije mogao da odgovara potrebama parohijana iz 4. parohije. Arhiteksta Dragomir Tadić izradio je skicu nove crkve. Građevinski radovi su bili završeni 1. decembra 1970. godine. Crkvu je živopisao akademski slikar Milić Stanković, poznatiji kao Milić od Mačve, po blagoslovu patrijarha Germana. Istoričari umetnosti su ovaj rad okarakterisali kao uvod u renesansu, upravo zato što su Milićeve figure oslobođene bilo kakvog šematizma i škole. U potpunosti je negirao tradiciju ikonopisa. Svojom stvaralačkom koncepcijom obuhvatio je dve osnovne teme: hristocentričnu, evharistijsko-kosmološku i istorijsku prošlost srpske crkve. Ispod ikone Svetog Vasilija Ostroškog, čiji se praznik u Voždovačkoj crkvi od 1960. godine po blagoslovu patrijarha Germana proslavlja Svetom Liturgijom i Svetom Tajnom Jeleosvećenja, nalazi se omofor Svetog Vasilija koji je na svetiteljevim moštima stajao 40 godina. Hram Svetog Konstantina i Jelene svečano slavi Krstovdan (27. septembra ), kao preslavu hramovne slave svetitelja zahvaljujući čijoj revnosti je i pronađen časni krst na kom je raspet Gospod Isus Hristos, jer čuva veliku svetinju- česticu časnog i životvornog Krsta koja ugrađena u poveći Krst. Patrijarh German je nakon obilaska Svete Zemlje tokom Strasne sedmice i Uskrsa 1959. godine, darovao Voždovačku crkvu ovom dragocenošću. Hram poseduje i izvestan broj crkvenih predmeta i bogoslužbenih knjiga od vrednosti, a uz njega je izgrađen i parohijski dom.
HRAM SVETOG VASILIJA OSTROŠKOG NA BANjICI
Inicijativu za gradnju banjičkog hrama je pokrenulo sveštenstvo crkve Sv. Cara Konstantina i carice Jelene, jer mala crkva nije mogla da primi mnoštvo građana koji su dolazili na bogosluženje. Odlučeno je da se hram gradi na izuzetno lepoj lokaciji, u banjičkoj šumi, pored samog Avalskog druma.
Nije neobično što je hram posvećen ostroškom svetitelju, budući da je među vernicima ovog kraja razvijen kult svetog Vasilija Ostroškog. Osvećenje kamena temeljca je izvršio Njegova Svetost Patrijarh Srpski Gospodin Pavle 21. septembra 2002. godine. Radovi na izgradnji su otpočeti već sledeće godine i tekli su ubrzanim tokom. Hram je osvetio 2018. godine Patrijarh Irinej.
Zahvaljujući posvećenosti i trudu starešine hrama sv. Vasilija Ostroškog o. Milanu Lazareviću i o. Simi Kličkoviću, gradnja se nastavlja u kontinuitetu, te je u hram izgrađen i parohijski dom.
HRAM SVETE TROJICE
Usled naglog širenja Beograda nakon Prvog svetskog rata, javila se potreba za podizanjem hrama koji bi zadovoljio verske potrebe stanovnika Voždovačkog kraja, na području koje se u to vreme zvalo „Predgrađe Vojvode Stepe” (Pašino brdo). Ovo je trebalo da bude neka vrsta prelaznog rešenja, dok se ne stvore uslovi za izgradnju novog hrama.
Za tu namenu je izabrana zgrada u ulici Gospodara Vučića br. 89, koja je u to vreme bila letnjikovac vojvode Bojovića. Nakon što je kapela uređena, postavljen stari ikonostas iz crkve Svetog Save, nabavljeni bogoslužbeni sasudi, osvećena je 8. decembra 1935. godine. Osvećenje je izvršio episkop Vikentije (Vujić), a posvećena je Svetoj Trojici.
U tom privremenom prostoru služeno je do leta 2018. godine, kada je pod sloganom „Jedna cigla – novi hram“ počela akcija za izgradnju novog hrama. Letnjikovac je srušen do temelja i počelo se sa izgradnjom. Bogomolja je izgrađena u raško –vizantijskom stilu, po projektu Aleksandra Lukića. Prvo je izgrađen parohijski dom, u toku je izgradnja hrama za koji se pretpostavlja da će biti osposobljen za bogosluženje tokom leta ove godine.
HRAM PREOBRAŽENjA GOSPODNjEG NA PAŠINOM BRDU
Crkva i verni narod ovog kraja, i pored svih poteškoća, nije odustajao od namere da podigne veliki hram na Pašinom brdu. Ovaj plac koji je kupljen 1939. godine vraćen je 1994. godine godine u posed Srpske pravoslavne crkve.
Izgradnja hrama je otpočeta u aprilu 2000. godine po projektu arhitekte Ljubice Bošnjak. Patrijarh Pavle je 12. juna 2005. godine osvetio novopodignuti hram posvetivši ga Preobraženju Gospodnjem.
U toku je oslikavanje hrama, radi se kupola, a oltar i soleja su završeni. Predviđena je izgradnja novog parohijskog doma.
HRAM SVETOG JOVANA KRSTITELjA NA CENTRALNOM GROBLjU
Crkva Svetog Jovana Krstitelja na Centralnom groblju ima relativno kratku istoriju. Prvi podaci koji nam govore o postojanju bogomolje na ovom mestu vezani su za 1948. godinu, od kada funkcioniše kapelica posvećena Svetom Jovanu Krstitelju, koja je bila smeštena u jednoj sobi grobljanske zgrade za sahranjivanje. Uslovi za realizaciju ovog plana su se polako ostvarivali zauzimanjem Njegove Svetosti Patrijarha Germana, čijom je zaslugom 1968. godine cela grobljanska zgrada prešla u vlasništvo Srpske Pravoslavne Crkve. Zidana je u periodu od tri godine, uz neprekidno vršenje bogosluženja i svih ostalih obreda, da bi se na kraju izgradnjom zvonika dobila lepa i funkcionalna parohijska i grobljanska crkva. Završenu crkvu je o hramovnoj slavi 7. jula 1971. godine osvetio episkop marčanski Danilo u prisustvu patrijarha Germana.
Prvobitni ikonostas, koji je nakon ove crkve bio jedno vreme i u crkvi Sv. Marka, zamenjen je novim, izuzetno značajnim ikonostasom koji je izradio arhitekta, slikar i univerzitetski profesor Grigorije Samojlov. Ovaj ikonostas je pod zaštitom UNESK-a. Alat kojim je ikonostas izrađen u duborezu napravljen je od čeličnih otpadaka i konjskih potkovica, a drvena konstrukcija i podloga za ikone izrađena je od hrastovih železničkih pragova, nađenih pored železničkog koloseka. Grigorije Samojlov je ovim svojim delom želeo da pokaže Nemcima kulturno bogatstvo naroda koji su porobili.
Živopis je radila grupa umetnika – Darko Milojević, Pera Vujović, Miloš Rovčević na čelu sa Aleksandrom Živadinovićem.
HRAM SVETOG JOVANA VLADIMIRA
Tokom 1994. godine izrađena je projektna i tehnička dokumentacija za izgradnju hrama koji će odlukom Patrijarha Pavla biti posvećen „svetom velikomučeniku Jovanu Vladimiru prvom kralju srpskom, a ujedno biti i spomen hram svim Srbima izginulim na putu pravde Božije od našeg prapočetka do danas”. Osvećen je 31. maja 1998. godine.
Hram je projektovala arhitekta Ljubica Bošnjak u srpsko-vizantijskom stilu. Pridržavajući se crkvenih pravila u graditeljstvu, projektovala je originalan hram, ne kopirajući nijedan koji je do sad izveden. Ikonostas u hramu je izrađen u duborezačkoj radionici Dragana Petrovića iz Beograda i postavljen je 2002. godine. Posebno lep živopis hram svetog Jovana Vladimira stavlja u ravan najlepših beogradskih crkava. Slikari Aleksandar Živanović, Darko Milojević, Miloš Rončević i Petar Vujović su oslikavali crkvu u periodu od 10. aprila 2003. do 9. marta 2006. godine u saradnji sa dr Draganom Vojvodićem. Kompozicije „Loza svetih Srba” i „Nebeska Srbija”, koja se nalazi u priprati hrama svetog Jovana Vladimira, sa desne strane, su pobudile posebno interesovanje, s obzirom na to da na ovim kompozicijama nalazimo značajne ličnosti iz srpske istorije, među kojima se nalaze i naši savremenici. Tako da među arhijerejima „Nebeske Srbije” među ostalima možemo videti i o. Justina Popovića, Nikodima Milaša, Petra Petrovića Negoša, Patrijarha Germana, dok su kao znameniti Srbi oslikani Vuk Stefanović Karadžić, Kralj Petar Karađorđević, Stevan Stojanović Mokranjac, Miloš Obilić, Nikola Tesla, Vožd Karađorđe, Desanka Maksimović i tragično preminula tokom Nato bombardovanja devojčica Milica Rakić.
HRAM SVETE TROJICE U KUMODRAŽU
Crkva Svete Trojice u Kumodražu podignuta je 1924. godine, u periodu kada je ovo beogradsko naselje na teritoriji opštine Voždovac počelo naglo da se razvija. Inicijativa za podizanje hrama na ovom prostoru potiče od ktitorke Perside Milenković, koja spada u red najvećih dobrotvora i zadužbinara našeg naroda novijeg vremena. Parohija kumodraška je osnovana 1927. godine. Crkva je podignuta na Torlaku, na mestu gde je od početka rata 1914. pa sve do septembra 1915. godine bio štab odbrane Beograda i gde su vođene velike borbe prilikom nastupanja i povlačenja austrijske vojske. Osveštao ju je episkop Mihailo Urošević 1924. godine.
Sagrađena je po projektu arhitekte Pere Popovića i Ž. Tatića u duhu srpske srednjovekovne arhitekture. U porti crkve se nalazi spomenik žrtvama i junacima Kumodraškim koji su izginuli u prethodnim ratovima od 1912-1918. godine kao i malo groblje jugozapadno od ulaza u crkvu, na kom su sahranjeni poginuli na Sremskom frontu.
HRAM SVETOG KIRILA I METODIJA U JAJINCIMA
Imajući u vidu da na potezu od hrama svetog Vasilija Ostroškog na Banjici pa do Belog Potoka nema crkve, a da se naselje širi, o. Dimitrije Kalezić koji je opsluživao tadašnje delove Kumodraške parohije – Jajince i Rakovicu je, još 1988. godine, zatražio saglasnost za gradnju hrama u Spomen – parku u Jajincima imajući u vidu značaj podizanja Spomen hrama kao komemorativnog objekta na mestu gde se nalazi zajednička grobnica preko osamdeset hiljada rodoljuba koji su pobijeni tokom Drugog svetskog rata. Osvećenje kamena temeljca je izvršio episkop hvostanski Atanasije Rakita 28. maja 2002. godine. Arhitektonsko rešenje crkve je koautorsko delo akademika Borisa Podreke i profesora Branislava Mitrovića. Za hram se može reći da predstavlja originalno arhitektonsko delo, a ne samo kopiju srpskih srednjovekovnih crkava. U hramu se vrši bogosluženje, mada je preostalo još mnogo radova do završetka.
HRAM SVETE MIRONOSICE MARIJE MAGDALINE U BELOM POTOKU
Crkva Svete mironosice Marije Magdaline je podignuta 1883. godine zahvaljujući dobrovoljnim prilozima i radom stanovnika sela. Posvećena je ovoj svetiteljki zato što je taj praznik tokom XIX veka bila preslava sela. Osvećenje crkve je izvršio mitropolit Mihailo 1885. godine.
Crkva je koncipirana kao jednobrodna građevina u stilu raške škole, sa jednom trostranom apsidom. Prvobitno je bila bez priprate i sa kubetom iznad centralnog prostora, da bi 1939. godine bila dozidana priprata u obimu skoro polovine postojeće crkve po projektu arhitekte Miomira Korunovića i D. Androsova. Tada su i spoljne fasade dobile dekoraciju u plitkom reljefu u stilu moravske škole. U porti je izgrađena i nova zvonara.
U crkvenoj porti se nalazi spomenik ratnicima iz perioda 1912-1918. godine i belopotočaninu Vasi Čarapiću koji je sahranjen uz severni zid crkve u manastiru Rakovica. U Belom potoku se litija održava prve subote posle praznika svete Trojice.
HRAM SVETOG APOSTOLA I JEVANĐELISTE MARKA U PINOSAVI
Planovi za izgradnju hrama u Pinosavi su, na inicijativu meštana, počeli da se realizuju 2003. godine, a na drugi dan Uskrsa naredne godine je Njegova Svetost Patrijarh srpski Gospodin Pavle osveštao temelje buduće Crkve. Molitvi se tada pored meštana Pinosave priključio i Prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević.
Posao izgradnje projekta crkve je poveren arhitekti Predragu Ristiću, a ikonostas je oslikao slikar Miroslav Lazović.
Osvećenje krstova je izvršeno 21. septembra 2004. godine, a na hramovnu slavu 2005. godine je odslužena prva liturgija. Od tada se bogosluženja redovno vrše. U Pinosavi se litija održava prvog četvrtka posle praznika svete Trojice.
HRAM NERUKOTVORENOG LIKA GOSPODNjEG U ZUCU
Kamem temeljac hrama je osvetio Njegova Svetost Patrijah Srpski G. Pavle 16. juna 1991. godine, uz sasluživanje mitropolita zagrebačko -ljubljanskog G. Jovana, više sveštenstva i đakonstva i u prisustvu mnoštva naroda.
Ovo je prvi hram kod nas koji je posvećen Nerukotvorenom Liku Gospodnjem. Tako je odlučeno, s obzirom da se Drugi dan Gospojine, 29. avgust, u Zucama praznuje kao seoska slava. U selu se ovaj dan naziva Gospođino lice, a interesantno je da Zučani ovako nazivaju i crkvu.
Arhitektonsko rešenje hrama je izradio arhitekta Mališa Živković. Radovi na izgradnji su tekli ubrzano, tako da je već 11. avgusta 2002.godine, Patrijarh Pavle, uz sasluživanje Mitropolita Jovana, izvršio osvećenje crkve i parohijskog doma, a prva arhijerejska liturgija je odslužena na dan hramovne slave 29. juna 1994. godine.
Hram je podignut zahvaljujući prilozima meštana i drugih dobrotvora. Ikonostas i deo ikona je darovalo sveštenstvo crkve sv. Marka iz Beograda, a njegovu restauraciju i prestone ikone je uradio slikar Aca Malić iz Zuca.
Gradnja parohijskog doma završena je tokom 2002. godine.
HRAM SVETE TROJICE U RIPNjU
Današnja crkva posvećena Svetoj Trojici postoji od 1820. godine. Mesto na kome je sagrađena ripanjska crkva, vezano je za značajan istorijski događaj. Naime, sa tog mesta je vožd Karađorđe 1804. godine pokrenuo vojsku komandujući operacijom oslobođenja Beograda od Turaka. Iz dostupnih podataka može se reći da je to najstariji hram na opštini Voždovac.Ripanjska crkva – brvnara je podignuta kao zadužbina kneza Miloša.
Nova crkva Svete Trojice sagrađena je u periodu od 1892-1894. godine na istom mestu. Fasade su urađene u duhu srpske srednjovekovne arhitekture (mešavina raške i moravske škole) sa elementima romantizma.
Ikone starog ikonostasa koje su rađene 1824. godine su postavljene na daščanu pregradu, kao i druge ikone iz 1830. i 1831. godine. Bočne dveri je oslikao Anastas Konstantinović 1830. godine. Ikone u gornjim zonama (praznične ikone i ikone apostola) su delo nepoznatog domaćeg slikara iz istog vremena. Središnja kompozicija Silazak Sv. Duha je nastala nešto kasnije, verovatno sredinom XIX veka.
CRKVA – BRVNARA SVETOG DESPOTA STEFANA LAZAREVIĆA NA AVALI
Patrijarh srpski g. Irinej je na Badnji dan 2016. godine osveštao krstove crkve u podnožju spomenika Neznanom junaku, blagosiljajući napore vernog naroda Voždovca, koji decenijama vredno iščekuje povratak svetinje na mestu gde je nekada bio Žrnov grad, koji je utvrdio despot Stefan Lazarević. Time je ispravljena velika istorijska nepravda koja je zadesila srednjovekovni grad Žrnov, jedno od šest najvećih utvrđenja u Srbiji, koje su Srbi podigli kako bi se odbranili od Osmanlija u vreme despotovine, a koje je minirao Kralj Aleksandar.
Crkvu brvnaru projektovao je đakon Miroslav Nikolić u srpsko-vizantijskom stilu, sa upisanim krstom u osnovi, veličine oko 60 kvadrata. Uz crkvu se nalazi i zvonara, palionica sveća i prodavnica suvenira što se sve harmonično uklopa u planinski ambijent Avale. Značajnu podršku ostvarivanju ove dugogodišnje zamisli pružili su čelnici Opštine Voždovac na čelu sa predsednikom Aleksandrom Savićem koji su odobrili lokaciju, ažurirali sve potrebne dozvole i organizovali zajedno sa nadležnim parohom Vladom Vićentijevićem donatorsku večeru kako bi se prikupila sredstva koja nedostaju.